Yeni bir kardeş geliyor… Bu haber aslında pek çok zorunlu değişikliği, düzenin alt-üst olmasını, alışılan düzenin farklılaşması anlamına gelmektedir. Çocuklar için değişiklik, yetişkinler kadar eğlenceli veya heyecan verici olmayabilir. Çünkü çocuklar düzeni ve alışkanlıkları sever, kendilerini ait oldukları düzen içinde güvende hissederler. Kardeş kıskançlığı da birden fazla çocuğu olan çoğu ailede görülebilmektedir. Kardeş kıskançlığı sadece büyük çocuğun küçüğü kıskanması şeklinde değil, küçük çocuğunuzun büyüğü kıskanması olarak da karşımıza çıkabilir. Çünkü çocuklar anne ve babasının ilgisini, sevgisini, zamanını bir başkası ile paylaşmak istemezler. Özellikle annesi onun en değerli varlığıdır. Annesinin sevgisini paylaşıyor olmak çocuk için acı verici bir durum olabilmektedir.
Çocuğunuz kardeşi olana kadar, anne ve babasının ilgisini, sevgisini tamamen üzerinde hisseder, bunları kimseyle paylaşmadan büyür. Küçük bir kardeşin dünyaya gelmesi ile beraber kendi üzerinde toplanan bu ilgi ve sevginin azaldığını görür. Çünkü yeni doğan kardeş için, fiziksel temel ihtiyaçlarını karşılayamadığından daha çok zaman ve enerji harcamak gerekir. Böyle bir durumda büyük olan çocuğa önceden sunduğunuz zaman, ilgi ve emeğin süresi azaltmış olursunuz. Bu olay bile kardeş kıskançlığı hissetmede önemli bir detay olarak çıkar karşımıza.
Kardeş Kıskançlığına Neden Olabilecek Davranışlar
– Yeni doğan çocuğun cinsiyeti,
– Annenin yükünün azalsın diye diğer çocuğun kreşe veya okula başlatılması,
– Büyük çocuğun odasının bir anda ayrılması
gibi bizim aklımıza gelmeyen fakat çocuğumuzun dikkat ettiği değişiklikler, onların hayatında birçok yeniliğe sebep olmaktadır. Bu durumda çocuğunuz, olumsuz değişikliklere de uyum sağlamak zorunda kalır. Tüm bunlara direnip isyan edince, uyum sorunları ortaya çıkabilmektedir. Bazen çocuklar, günlük yaptıkları, sıradan rutin düzenlerinin bozulmasında bile uyum güçlükleri gösterebilirler. Çünkü düzen demek bir adım sonrasını bilmek demektir çocuk için. Bu da çocuğunuza güven verir. Tabi bir anda değişen düzen çocuğunuzu huzursuz edebilmektedir. Bu konuyla ilgili diğer yazımı da okuyabilirsiniz: Çocuklarda Korku Problemi Yaratan Çevresel Olaylar
Çocuklarınız arasındaki yaş farkı ne kadar az ise kardeş kıskançlığın şiddeti o derece büyük olmaktadır. Çünkü, 3-4 yaş öncesi, anneye duyulan ihtiyaç ve ilgi daha yoğun olduğu bir dönemdir. Bu dönemde annenin ilgisini ve ona verdiği zamanı paylaşmak zorunda kalan çocuğun kardeşine ve annesine karşı tepkisi büyük olur.
Kardeş Kıskançlığı Belirtileri Ne Olabilir?
– Büyük tuvaletini tutmaya ve altına kaçırmaya başladıysa
– Büyük çocuğunuz ilgiyi geri kazanmak için bebek gibi davranmaya başladıysa (emekleme, kardeşi gibi biberonla süt içmeye çabalama gibi)
– Kardeşinin doğumundan sonra uzaklaşıp içine kapandıysa,
– Yemek yemiyor ve giderek zayıflıyorsa,
Bunun gibi durumlarda kardeş kıskançlığı durumundan şüphelenebilirsiniz.
Kardeş Kıskançlığına Çözüm Yolu Önerileri
İlk yapmamız gereken “Bir kardeşin oldu ancak bu senin dünyanda hiçbir şeyi değiştirmeyecek, sana duyduğumuz sevgide azalmayacak.” Mesajını çocuğumuza yansıtmamızdır. Tabi bunu bu şekilde söylemek bir şey ifade etmez çocuk için. Bunu somutlaştırmalı ve yaptıklarımızla göstermeliyiz. Somutlaştırırsak ancak çocuk bunu anlayabilir.
Çocuğunuzun istediği fakat gerçekte var olmayan durumu ona siz söyleyebilirsiniz. Onunla konuşurken ne istediğini sözcüklerle ifade edebilirsiniz. Eğer size ‘bu bebeği geri gönder’ derse, ‘Bunu gerçekten istemiyorsun herhalde. Aslında onu çok seviyorsun’ demek yerine; ‘Kardeşinin burada olmasını istemiyorsun ve keşke uzaklara gitse diye düşünüyorsun’ diyerek onun duygularını paylaşmak gerçekten önemli.
Kardeşleri uygun olmayan şekilde karşılaştırmak da sık yapılan yanlışlardan biri. Siz olsaydınız buna nasıl tepki verirdiniz bir düşünün… Karşılaştırmak bile kardeş kıskançlığı için başlı başına bir sebep olabilir.
Çocuklarınıza eşit şekilde davranacağım diye uğraşmanıza gerek yok. Her birine ayrı ayrı, kendi ihtiyaçlarına ve kişilik özelliklerine uygun biçimde davranmanız gerekiyor bence. Eşit davranacağım diye uğraşmaktan çok aralarındaki adalet duygusunu geliştirmeye odaklanmalısınız.
Öncelikle sorun çıkaranla çocuğunuzla ilgilenmek yerine zarar gören çocuğunuzla ilgilenmeniz gerekiyor. Mesela büyük çocuğunuz küçüğü itip düşürdü. Düşen çocuğunuzun yarasına bakın önce ve bir yandan da insanların böyle itilmeyeceğini, istediklerini düzgün bir şekilde söylemesinin doğru olacağını söyleyin. Önce sorun çıkaran çocuğunuzla ilgilenirseniz eğer, çocuğunuz amacına ulaşmış olur ve sizin dikkatinizi çekmek için sürekli aynı şekilde davranmaya devam eder.
Kardeş Kıskançlığına Neden Olan Anne Baba Davranışları
Bazen bizler de farkına varmadan hatalar yapıyoruz…
– Kardeşin doğumuyla beraber büyük çocuğu yuvaya vermek ya da anneanne/babaanneye göndermek.
– Kıskanan çocuğunuzu parka veya sinemaya götürmemek gibi özel etkinlikler yapmamak
– Kıskanmasın diye büyük çocuğa aşırı ilgi ve ayrıcalık göstermek.
– Ağlayan çocuğun ağlamasının ardından isteklerine cevap vermek. (Böyle yaparsanız çocuğunuz ağlayarak her istediğini elde edebileceğini düşünür. Farkında olmadan onu ödüllendirmiş olursunuz.) Çocukla İletişime Geçmek isimli yazımı okudunuz mu? Bu konuda yararlanabileceğinizi düşünüyorum.
Çocuğunuzun sorunlarının büyüdüğünü gözlemlediğiniz takdirde mutlaka bir uzmandan destek almayı ihmal etmeyiniz.
Yeni Kardeş Bekleme Sürecinde Önerebileceğim Kitaplar
1.Küçük Kardeş İstemiyorum! – Alberto Pellai
Bu kitap bol resimli ve kafiyeli anlatımıyla çocuğunuzun küçük kardeşiyle ilgili endişelerini giderirken, etkinlikler önerileriyle bu süreçte onunla doğru iletişim kurmanızı sağlayacak. Tavsiye edilir.
2.Sen ve Ben – Elisenda Roca
Bu yeni kardeş sürecinde kitaplığınızda bulunması gereken kitaplardan biri.
Kardeşi olacağını öğrendiği andan itibaren kardeşinin nasıl görüneceğini merak eden, odasını seçerken heyecanlanan, doğduktan sonra uyurken neye sarılmak isteyeceğini düşünen, ağladığı zamanlarda neden ağladığına dair fikir yürüten, ama bir gün üzerindeki ilginin kaybolduğunu düşünüp içinde bir boşluk hissettiğinde üzülen, üzüldüğünde ailesine sorular sorarak kafasındaki sorunları çözümlemeye çalışan çok tatlı, çok naif bir çocuğun hikâyesi. Kurgusu oldukça iyi.
3.Alfons, Bu Yaptığın Hiç Doğru Değil! – Daisy Hirst
Çocuk evdeki bağımsızlığınızı yavaş yavaş ilan ettiği, oyuncakların, eşyaların tek sahibi olduğunuz bir dönemdeyken ortaya bir anda minicik bir şey çıkıyor: Yeni kardeş… Sahip olduğunuz eşyalara, oyuncaklara, hatta kurmuş olduğunuz düzene yeni bir ortak!
4.Bebek Aşağı Bebek Yukarı – Jonathan Shipton
Her konuda liste yapmayı çok seven bir kız, Emily. Sevdiği, sevmediği hatta kaygılandığı her şeyin listesini yapıyor. Bir gün bir kardeşi olacağını öğreniyor.
Aile arası iletişimin ne kadar önemli olduğunu anlatan Bebek Aşağı Bebek Yukarı, yeni kardeşi bekleme sürecinde size yardımcı olabilecek keyifli, sıcacık bir aile hikâyesidir.
Çocuğunuzla birlikte bunları veya bunlardan birini okuyarak onu sürece hazırlayabilirsiniz.