Hep duyarız anne ve babalardan, çocuklarının çok zeki olduğunu ama bir türlü başarıyı yakalayamadığını söylerler. Matematiği çok iyi ama türkçe dersinde başarılı olmadığını veya ders çalışmadığını ama arkadaşlarının arasında popüler olduğunu, arkadaşlık ilişkilerinin çok iyi olduğunu söylerler. Peki bu çocuklar için zekidir ya da hangi alanda zekidir diye nasıl bir yorum yapılabilir? Zeka türleri nedir? Daha ilginci zekanın türleri mi var? diye düşünüyor insan.
Prof.Dr. Howard Gardner yaptığı araştırmalara göre biyolojik temele dayalı 8 farklı zeka alanı olduğunu söylüyor. Buna da çoklu zeka teorisi adını veriyor. Daha çok her çocuğun bireysel farklılıkları olduğunu ve bu farklılıkların değerlendirilmesini konu alan bir teori.
Belki de sizin çocuğunuzun hatta sizin bile böyle bir değerlendirmeye ihtiyacınız olacaktır. Bu zeka alanları şöyle sıralanıyor:
Howard Gardner ve Zeka Türleri
1.Sözel/Dilsel Zeka
Tekerleme, şiir, hikaye ve fıkra anlatmaya bayılırlar bu kişiler. Konuşma ve yazma yeteneklerini etkili ve akıllıca kullanabilen bireyler bunlardandır. Hemen gözünüzde canlandı mı böyle insanlar? Bu kişilerin ileride şair, yazar, politikacı ve gazeteci olmak ihtimalleri daha yüksektir veya bu mesleklerde başarılı olabilirler.
2. Müziksel/Ritmik Zeka
Gayet kolay anlaşıldığı üzere bu çocukların sesleri güzel ve şarkı söylemeyi seven, bir müzik aleti çalmaya istekli veya güzel çalabilen çocuklar olabilirler. Bende çok isterdim böyle becerilerim olsun. Çocuk şarkıları söylemekten ileri gidemedim hiç.
3.Bedensel/Kinestetik Zeka
Bu çocuklar genellikle çok hareketli, kendilerini bedensel olarak ifade edebilen ve el yetenekleri de çok iyi olan çocuklar ya da bireylerdir. Futbol veya basketbolcular yani sporcular, aktörler, aktrisler veya dansçılar bu kategoriye giriyor. Mimiklerle duygusunu veren tiyatro sanatçıları özellikle dahi değil de nedir sizce? İzlerken en keyif aldığım görsel sanat tiyatro galiba….
4.Matematiksel/Mantıksal Zeka
Tahmin edeceğiniz gibi matematiği seven, sayılarla arası iyi olan, dama ve satranç gibi oyunları oynamaktan keyif alan ve ileride daha çok bilim insanı, bilgisayar programlayıcı, matematikçi gibi meslekleri seçen kişilerdir. Ama toplumumuzda sadece bu kişilerin çok zeki olduğuna göre bir inanış vardır maalesef. Bence bu çok üzücü bir durum. Durup şöyle bir düşünün birçok ses sanatçısına, tiyatro sanatçısına, heykeltıraşa, ressamlara ne bileyim daha ismi aklıma gelmeyen ve bana göre çok zor meslekleri yapan yetenekli insanlara haksızlık değil mi?
5.Görsel Zeka
Böyle yetenekli olanlar etraftaki nesneleri diğer kişiler gibi algılamıyorlar. Genelde hayalcidirler. Yap-boz, labirent gibi görsel faaliyetlerden hoşlanırlar. Resim yapmayı severler ve çizimleri diğer çocuklara kıyasla oldukça iyidir bu çocukların.
6.Sosyal Zeka
Empati yapma yetenekleri güçlüdür. Genelde arkadaşları arasında sevilen, liderlik yeteneği olan, sosyal faaliyetlere katılmayı seven çocuklardır. Bu çocuklar ileride politikacı, öğretmen, psikolojik danışman gibi mesleklerde mutlu ve başarılı olabilirler.
7.Doğa Zekası
Tüm doğa olaylarına ilgi duyar, yeşili, ağacı, böceği, hayvanları herkesten fazlaca sevip kollarlar. Çevre temizliğine aşırı dikkat eder ve edilmesini isterler. Açık alanda çalışmayı çok severler. Bitkileri, hayvanları, dünyayı, dağları, denizleri, mevsimleri, kısaca doğayı tanıma yeteneğine sahiptir bu tür kişiler. Çevre bilimci, ziraat mühendisi, veteriner, arkeolog, meteorolog, biyolog, zoolog gibi meslek gruplarında daha mutlu ve başarılı olacaklardır. Doğa ve çocuk ile ilgili yazımı okumak isterseniz buradan ulaşabilirsiniz.
8.İçsel Zeka
Bu çocuklar daha çok kendi kendine ve bağımsız hareket etmek isterler. Konuşmaktan fazla hoşlanmazlar. Genelde bu çocukları görür ve ‘içine kapalı’ diye sıfatlandırırız. Ama bu çocukların kendi hayalleri, düşünceleri ve istekleri vardır. Duygu ve düşüncelerini farklı yollarla bizlere yansıtabilirler. Zaten bu kişilerin birden fazla zeka türünde yetenekleri vardır. Özellikle şairler, yazarlar, ressamlar, filozoflar, bilim insanları, müzisyenler gibi örnekler verilebilir.
Siz de benim gibi kendinizin dahil olacağı kategoriyi aradınız mı? İnsan okuyunca acaba hangi zeka türüne sahibim diye düşünüyor ve hemen sınıflandırıyor kendisini.
Sonuçta anne ve baba olarak siz çocuğunuz için öyle baskı falan yapmadan, zor kullanmadan, sadece çocuklarınızın kendilerini geliştirebileceği ortamlar hazırlar ve değişik uyaranlarla karşılaştırırsanız çocuğunuzun ilgi ve yeteneğini keşfetmesi de o kadar kolay olacaktır.
Çocuklar Nasıl Daha Kolay Öğrenirler? Zeka Türlerine Göre Öğrenme Nedir?
Gardner’ın ayırdığı zeka türlerini öğrenince ve inceleyince artık bu soruya cevap vermek kolaylaşacaktır. Çocuğunuzun neye ilgisi ve yeteneği varsa onlarla öğretim, eğitim yaparsanız daha çabuk, kolay öğrenirler. Çünkü insanlar ilgi duydukları şeyleri merak ederler. Merak da öğrenme için en önemli koşuldur. Çocuğunuzun hangi zeka türleri kategorisinde olduğunu bilip, ona göre eğitim alanlarını düzenlemek bir beceri işi olsa gerek.
Sözel ve Dilsel Zekası olan çocuklar okuyarak, dinleyerek, Müziksel ve Ritmik Zekası olan çocuklarda müzikle daha kolay öğrenir, başarılı olurlar. Öğrenme işinden zevk alma çocuk için oldukça önemlidir.
Yani her çocuğu aynı zeka türü kategorisi içine sokmak ve ona göre eğitim vermek son derece hatalı olmaktadır. Çocuklara ilgilerini belirleme, yeteneklerini geliştirme şansı verilirse başarılı olma şansları da yüksek olacaktır.
Bir kitap önerim var:
Howard Gardner’ın bireysel yetkinliğe vurgu yapan olağanüstü tezi, klasikler arasında gösterilen eseri Zihin Çerçeveleri’nin yayınlandığı yirmi yıldan bu yana eğitimin çehresini değiştirdi. Bugün binlerce eğitimci, ebeveyn ve dünyanın dört bir yanından araştırmacı, çoklu zekâ teorisinin ortaya koyduğu pratik çıkarımları ve uygulamaları hayatına dahil etmiş durumda. Müziksel zekâdan içsel zekâya uzanan geniş bir zihinsel yelpazeyi gözler önüne seren Gardner’ın devrim yaratan tespitleri, insanoğlunun kendini anlamasına hizmet edecek bir kapıyı araladı.